Το σύνδρομο του θεατή (Τζενοβέζε).

"Στη Γερμανία οι ναζιστές πρώτα ήρθαν για τους κομμουνιστές, αλλά εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής. Μετά ήρθαν για τους Εβραίους, αλλά εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν Εβραίος. Μετά ήρθαν για τους συνδικαλιστές, αλλά εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής. Μετά ήρθαν για τους καθολικούς, αλλά ήμουν προτεστάντης και γι' αυτό δεν μίλησα. Μετά ήρθαν για μένα, αλλά τότε δεν είχε μείνει πια κανείς να μιλήσει για κανέναν".
Του Martin Niemoller.


Η ιστορία:
Μια ανοιξιάτικη νύχτα του 1964, η 28χρονη Αμερικανίδα Κίτι Τζενοβέζε έπεσε θύμα επίθεσης έξω από το διαμέρισμά της στο Κουίνς της Νέας Υόρκης. Ενας άντρας τής επιτέθηκε και τη χτύπησε με μαχαίρι. Η γυναίκα,τραυματισμένη και έντρομη, άρχισε να φωνάζει: "Θεέ μου, με μαχαίρωσαν.Βοήθεια!". Σε αρκετά παράθυρα της γειτονιάς άναψαν φώτα και κάποιος από τους γείτονες φώναξε: "Άσε τη γυναίκα ήσυχη".

Ο δράστης απομακρύνθηκε γρήγορα, αλλά ύστερα από ελάχιστα λεπτά επανήλθε και μαχαίρωσε ακόμα μία φορά τη γυναίκα. Το θύμα αμύνθηκε και ο άντρας έφυγε και πάλι, για να επιστρέψει όμως και να τη μαχαιρώσει και τρίτη φορά. Η γυναίκα πέθανε.

Η επίθεση διήρκεσε συνολικά μισή ώρα και 38 άτομα υπήρξαν αυτόπτες ή αυτήκοοι μάρτυρες του περιστατικού. Κανένας τους δεν τηλεφώνησε στην αστυνομία. "Δεν ήθελα να μπλέξω" είπαν οι περισσότεροι. 

Ο φόνος αυτός προκάλεσε το ενδιαφέρον των κοινωνικών ψυχολόγων Τζον Ντάρλεΐ και Μπιμπ Λατανέι, που άρχισαν σειρά επιστημονικών ερευνών. Τα αποτελέσματά της έδειξαν ότι όσο περισσότεροι είναι οι μάρτυρες ενός εγκλήματος ή ατυχήματος,τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες κάποιος από αυτούς να επέμβει. Το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε Σύνδρομο Τζενοβέζε ή «σύνδρομο του θεατή» και θεωρείται ένα κλασικό παράδειγμα στο χώρο της κοινωνικής ψυχολογίας.
© Science Illustrated

Το σύνδρομο του «θεατή» και οι συνέπειες του.
Όταν το 1937 ο Γερμανός πάστορας Martin Niemoller (Μάρτιν Νιμέλερ) έγραφε ένα ποίημα όπου περιέγραφε τις συνέπειες της «απάθειάς» του για όσα διαδραματίζονταν στη Ναζιστική Γερμανία, αμφιβάλλω εάν καταλάβαινε ότι στην ουσία περιέγραφε "Το σύνδρομο του Θεατή" και την διαχρονικά γενικευμένη απόδοσή του σε όλες τις μορφές του κοινωνικού και πολιτικού βίου.

Σήμερα, παραφρασμένο, θα μπορούσε να αποδοθεί για τα όσα διαδραματίζονται στη χώρα μας: 

Πρώτα ήρθαν για τους stagiers, αλλά εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν stagier. Έπειτα ήρθαν για τους συνταξιούχους, αλλά εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν συνταξιούχος. Κατόπιν ήρθαν για τους δημοσίους υπαλλήλους, αλλά εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν δημόσιος υπάλληλος. Στη συνέχεια ήρθαν για τους ιδιωτικούς υπαλλήλους, αλλά πάλι δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν ιδιωτικός υπάλληλος. Έπειτα ήρθαν για εμένα, αλλά τότε πια δεν είχε απομείνει κανείς για να μιλήσει.