Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα σε σχέση με το ΑΕΠ
Ότι τόσο γρήγορα όλα πηγαίνουν τόσο καλά, δεν θα το είχαν σκεφτεί ακόμα και οι πιο αισιόδοξοι. Από την κρίση του χρέους, που είχε φέρει την ευρωζώνη αρκετές φορές στο χείλος της κατάρρευσης, δεν φαίνεται επί του παρόντος δεν βλέπουμε σχεδόν τίποτα. Κανείς δεν μιλάει για μια χρεοκοπία στην Πορτογαλία, την Ισπανία ή την Ιρλανδία. Ακόμη και από την Ελλάδα ήρθαν πρόσφατα καλές ειδήσεις. Αλλά αυτή η ηρεμία θα μπορούσε να είναι παραπλανητική. Για πολλούς οικονομολόγους, τραπεζικούς αναλυτές και αξιωματούχους των ρυθμιστικών αρχών υπάρχει σήμερα μια ενοχλητική ερώτηση. Μήπως ανησυχούμε για το λάθος χρέος;
Μέχρι στιγμής, ήταν ένα πρόβλημα το δημόσιο χρέος. Επειδή οι επενδυτές στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία δεν ήθελαν να δώσουν νέες πιστώσεις, έπρεπε να δοθούν βοηθητικά δάνεια, ξεκινώντας προγράμματα λιτότητας και μειώνοντας τα επιτόκια. Έτσι αποφεύχθηκε το γεγονός, ότι κάποιες χώρες χρεοκοπούν και η ευρωζώνη καταρρέει. Παρόλα αυτά δεν είναι επιτυχία, η διάσωση της νομισματικής ένωσης διότι η κατάσταση είναι πολύ άσχημη σε πολλές χώρες της ευρωζώνης. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται όχι στο χρέος του κρατικού τομέα αλλά του ιδιωτικού τομέα.
Στα χρόνια πριν από την οικονομική κρίση του 2008 επικράτησαν παραδεισένιες καταστάσεις στην αγορά κεφαλαίων, όχι μόνο για τις κυβερνήσεις αλλά και για τους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις, που δανείζονταν χρήματα με πολύ χαμηλά επιτόκια. Στις ΗΠΑ, η Federal Reserve διατήρησε τα επιτόκια σχετικά χαμηλά. Στην Ευρώπη έρεαν πολλά περίσσεια κεφαλαία από το βορρά προς το νότο. Το αποτέλεσμα είναι ότι το χρέος του ιδιωτικού τομέα αυξήθηκε σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα (βλέπε διάγραμμα). Σε πολλές χώρες, πολύ πιο γρήγορα από ό, τι το εθνικό χρέος. Στην Πορτογαλία, είχαν ήδη από το 2007 υπερέβη 200 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Στην Ισπανία και την Ιρλανδία, ήταν παρόμοια.
Τα υψηλά επίπεδα του χρέους είναι επικίνδυνα όχι μόνο για τα κράτη. Ακόμη και στον ιδιωτικό τομέα μπορεί να οδηγήσουν σε κρίσεις χρέους. Σε αντίθεση με τις κρατικές χρεοκοπίες οι ιδιωτικές κρίσεις χρέους λειτουργούν μάλλον όχι τόσο θεαματικά, τουλάχιστον με την πρώτη ματιά. Καθώς μετά το 2008 τα επιτόκια δανεισμού αυξήθηκαν ξεκίνησε η κάμψη της οικονομίας, τότε προσπάθησαν πολλές από τις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να αποπληρώσουν τα δάνειά τους.
Οι ΗΠΑ έχουν δει τα χειρότερα
Αλλά αν ξαφνικά όλοι θέλουν να αποπληρώσουν τα χρέη τους και για αυτό να καταναλώνουν λιγότερο, τότε γίνεται επικίνδυνο. Η ζήτηση καταρρέει, οι εταιρείες περικόπτουν τους μισθούς και απολύουν τους υπαλλήλους. Αυτό καθίσταται ακόμη πιο δύσκολο να εξοφλήσουν τα χρέη και κατά αυτόν τον τρόπο η κατανάλωση συνεχίζει να μειώνεται. Αυτή τη στιγμή η ζώνη του ευρώ έχει εισέλθει σε αυτόν τον φαύλο κύκλο, έγραψαν οι οικονομολόγοι Atif Mian και Amir Sufi σε ένα άρθρο του blog του «House of debt». Στις ΗΠΑ, μόλις τώρα δημοσιεύθηκε το βιβλίο τους με ομώνυμο τίτλο στο οποίο αναλύουν λεπτομερώς την οικονομική κρίση και την επακόλουθη ύφεση.
Οι διαπιστώσεις: Στις ΗΠΑ, η κρίση ήταν μια κλασική «balance sheet recession», ένας όρος για ταυτόχρονη μείωση του χρέους από τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Ενώ οι ΗΠΑ έχουν ξεπεράσει τα χειρότερα, το πρόβλημα έρχεται στην Ευρώπη. Τα δεδομένα των οικονομολόγων δείχνουν ότι στις χώρες του ευρώ, όπου ο ιδιωτικός τομέας έχει λάβει πολλά δάνεια πριν από το 2008, η κατανάλωση έχει πέσει κατακόρυφα.
Η συνειδητοποίηση ότι το ιδιωτικό χρέος μπορεί να προκαλέσει σοβαρές οικονομικές κρίσεις δεν είναι νέο. Ο οικονομολόγος Moritz Schularick του Πανεπιστημίου της Βόννης, που δημοσιεύθηκε το περασμένο φθινόπωρο, μαζί με δύο συνεργάτες του πραγματοποίησαν μια μελέτη για τους ερευνητές ανέλυσαν 94 κρίσεις τα τελευταία 140 χρόνια. Η χειρότερη πτώση ήταν πάντα, όταν οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά ήταν υψηλά χρεωμένα, δείχνει η αξιολόγησή τους. "Σημαντικές οικονομικές κρίσεις είναι συνήθως το αποτέλεσμα μιας πολύ έντονης πιστωτικής επέκτασης στον ιδιωτικό τομέα», λέει ο Schularick.
Διπλές κακές ειδήσεις
Για τη ζώνη του ευρώ είναι διπλά άσχημα νέα. Από τη μία πλευρά, δείχνει ότι οι ελπίδες πολλών ευρωπαϊκών πολιτικών για την έγκαιρη οικονομική ανάκαμψη πιθανότατα θα τους απογοητεύσει. Και δεύτερον, ότι η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) δεν μπορεί να λειτουργήσει. Με τα χαμηλά επιτόκια, τα αρνητικά επιτόκια καταθέσεων, τα φθηνά δάνεια στις τράπεζες ή την υπόσχεση να αγοράσει σε έκτακτη ανάγκη δημόσια ομόλογα. Όλοι οι ελιγμοί της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ είχαν ένα βασικό στόχο: να κάνουν τα δάνεια βολικά στις εταιρείες για να επενδύσουν περισσότερο και τους καταναλωτές να αγοράζουν περισσότερο.
Εάν εξάλλου κανένας δεν δημιουργεί περισσότερα νέα χρέη και πρώτα θα εξοφλούσε τα παλαιά δάνεια, δεν μπορεί να λειτουργήσει με αυτή τη στρατηγική. Όλα τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τον δανεισμό δείχνουν ότι ειδικά στο νότιο τμήμα της ζώνης του ευρώ, παρά τα χαμηλά επιτόκια, χορήγησε πολύ λιγότερα δάνεια. Η ΕΚΤ είναι ανίσχυρη εδώ, μπορεί να επηρεάσει μόνο την παροχή πιστώσεων, όχι τη ζήτηση για πίστωση.
Η ανάπτυξη θα επιβαρυνθεί για χρόνια.
Η ζήτηση για δάνεια αυξάνεται και πάλι, όταν ο λόγος του χρέους έχει μειωθεί σε αποδεκτό επίπεδο. Αλλά αυτό θα διαρκέσει κι άλλο στη ζώνη του ευρώ, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του οργανισμού αξιολόγησης Standard & Poors. Αν το χρέος με τον ίδιο ρυθμό αυξάνει όπως και πριν, τότε οι δείκτες του χρέους του ιδιωτικού τομέα στην Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ελλάδα και την Ιρλανδία το 2020 θα εξακολουθούν να είναι πολύ υψηλοί.
Ακόμη και στη συνήθη τυπική απάντηση, μια ιδιωτική κρίση χρέους δεν είναι μια επιλογή. Στην Ιαπωνία, τη δεκαετία του 1990 η κατάσταση με τα πακέτα τόνωσης της οικονομίας καθώς η ιδιωτική ζήτηση κατέρρευσε επειδή οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά έπρεπε να μειώσουν το χρέος τους. Αυτό δεν ισχύει πλέον στη ζώνη του ευρώ, εδώ πρόκειται ξανά για το δημόσιο χρέος. Πολλές κυβερνήσεις απλά δεν έχουν τα χρήματα. Ειδικά όταν ισχύει έντονα το δημοσιονομικό σύμφωνο και πολλά κράτη πρέπει να κάνουν οικονομία ακόμη περισσότερο.
"Το ιδιωτικό χρέος θα επιβαρύνει ακόμα για πολλά χρόνια, την οικονομική ανάπτυξη στην ευρωζώνη», γράφουν οι συγγραφείς, Moritz Krämer και Stefan Best στη μελέτη τους από την Standard & Poors. Αυτό σημαίνει, επίσης, ότι η ανεργία θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα και υπάρχει κίνδυνος ότι θα κερδίσουν στις εκλογές κόμματα, που είναι κατά του ευρώ. Η κρίση χρέους ακόμα δεν έχει τελειώσει, φαίνεται μόνο διαφορετική.
Πηγή : Zeit
0 σχόλια: